BPN należał dawniej do terenów objętych królewską ochroną. Ziemie te były wyłączone z karczowania i osadnictwa, dzięki czemu zachowały się na nich wspaniałe starodrzewy i urokliwe zakątki, nietknięte postępem cywilizacji. Dziś teren ten stanowi unikalny pod względem przyrodniczym obszar, będący doskonałym polem do obserwacji wielu unikalnych okazów przyrody.
Najdziksze i jednocześnie najbardziej niedostępne tereny Puszczy Białowieskiej to Obszar Ochrony Ścisłej. Można go zwiedzać jedynie z przewodnikiem, konno lub pieszo. Rosnący tu las stanowi jedyny w swoim rodzaju przykład terenów od wieków nietkniętych działalnością człowieka. Ogromny starodrzew nigdy nie był porządkowany ludzką ręką, w związku z czym jest najlepszym przykładem zachodzących na tym terenie, naturalnych procesów odzwierciedlających życie lasu.
Obszar Ochrony Ścisłej to serce BPN, wyglądające jak pierwotna, dzika i niedostępna puszcza. To tutaj żyje aż 450 wolnych żubrów. Niesamowite wrażenia ze zwiedzania na długo zapadają w serce wszystkich, którzy decydują się zawitać do królestwa tego największego w Europie lądowego ssaka.
Tylko kilka kilometrów przed samą Białowieżą, na drodze prowadzącej z Hajnówki znajduje się znakowany specjalnym drogowskazem Rezerwat Pokazowy Żubra. To wspaniałe miejsce, w którym oprócz króla puszczy można spotkać również łosie, żubronie (krzyżówki żubra z krową domową), dziki, jelenie, tarpany oraz sarny.
Zagrodę warto odwiedzić w godzinach porannych, kiedy niespłoszone jeszcze hałasem turystów zwierzęta podchodzą bliżej barierek, biegnących wzdłuż wyznaczonych ścieżek. Rezerwat to także doskonałe miejsce edukacji przyrodniczej. Przy każdej zagrodzie znajduje się tabliczka informacyjna z opisem znajdującego się po drugiej stronie gatunku.
Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN to najstarsze w polskich parkach narodowych tego typu miejsce. Tradycjami sięga okresu międzywojennego i prezentuje unikatowe oraz ciekawe okazy zwierząt, a także roślin. Ekspozycja składa się z bloków tematycznych, których poznawanie ułatwiają multimedialne komputery.
Muzeum prezentuje najbardziej charakterystyczne dla puszczy zbiorowiska leśne, zjawiska przyrodnicze oraz kulturę tego regionu, z którą związane było historyczne użytkowanie puszczy (m.in. sianokosy, bartnictwo, kolejki wąskotorowe).
Park Pałacowy pochodzi z przełomów XIX i XX wieku i otacza dzisiejsze Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN. Został założony na potrzeby myśliwskiej rezydencji carów Rosji. Powierzchnią obejmuje około 50 ha. Choć znajdujący się tu, przepiękny pałac, spłonął w 1944 roku, to zachowało się wiele budynków niegdyś mu towarzyszących. Z pierwotnie zasadzonych w parku, około 200 gatunków drzew, przetrwało do dzisiaj aż 90.
Z ciekawszych zabytków można na tym terenie zobaczyć pochodzący z 1845 roku drewniany dworek, wzniesiony na potrzeby gubernatorstwa grodzieńskiego. Jest też stojący na grobli, przecinającej dwa stawy, obelisk z piaskowca, upamiętniający polowanie Augusta III Sasa z 1752 roku. Na wzgórzu pałacowym rosną 250-letnie dęby szypułkowe.
Znajdująca się przy ul. Sportowej świątynia jest jedynym tego typu zabytkiem w Polsce. Cerkiew wzniesiono pod koniec XIX wieku, budując ją z czerwonej, wyrabianej na miejscu cegły i osadzając na fundamentach z ciosanych kamieni, znalezionych w Puszczy Białowieskiej. Powolna rozbudowa ubogiego wyposażenia zajęła długie lata. Świątynia ucierpiała już w pierwszym dniu II wojny światowej, kiedy to zniszczyły ją dwie bomby.
Staraniem kolejnych proboszczów i mieszkańców ówczesnej wsi udało się ją odbudować. Od 1969 roku cerkiew jest wpisana do rejestru zabytków. Obecnie parafia liczy około 1000 wiernych wyznania prawosławnego.
Pół kilometra za Białowieżą, w okolicach Hajnówki, skręcając w ścieżkę oznakowaną drogowskazem i pokonując kolejne 4 kilometry, można dojechać do Miejsca Mocy. Jest to niezwykle ciekawa ścieżka edukacyjna, opatrzona tablicami i obejmująca dawne miejsce kultu Prasłowian.
Jak pokazały badania, pod ziemią znajdują się liczne cieki wodne oraz rzeki, które sprawiają, że w Miejscu Mocy występuje wysokie oddziaływanie magnetyczne. Rośnie tu wiele okazałych gatunków roślin, a szczególną uwagę zwracają mocno rozgałęzione drzewa. Wiosną miejsce to pokrywają kobierce maleńkich białych kwiatów. Warto wybrać się tu bryczką lub rowerem.
Idąc z Białowieży w kierunku północnym, na Budy, można po sześciu kilometrach trafić na zapierające dech w piersiach uroczysko. Rosnące tu, nierzadko kilkusetletnie dęby, zostały nazwane imionami królów polskich. Przy każdym znajduje się tabliczka informacyjna z wiekiem oraz rozmiarami drzewa i życiorysem władcy, którego imię dąb nosi.
Przejście ścieżki edukacyjnej, wiodącej od drzewa do drzewa zajmuje niespełna kwadrans. Można tu dojechać samochodem, który zostawimy na ogrodzonym parkingu.
Sieć kolejek wąskotorowych, przebiegających przez tereny puszczy to pozostałość po eksploatujących te tereny w czasie I wojny światowej Niemcach. Do końca lat 80. XX wieku drogi te były wykorzystywane do wywózki drewna. Obecnie wykorzystuje się niecałe 20 km kolejek, stanowiących doskonałą alternatywę dla pieszych wycieczek przyrodniczych.
Dodatkowo – w pobliżu stacji można wynająć miejsca na ognisko. Rozkład kursowania kolejek oraz ceny biletów są dostępne na stronie.
